E-Library

Картотека

«Тіл – адамның адамдық
белгісінің зоры»


Екі жинақ – «Қырық мысал», «Маса» – қазақ әдебиетін жаңа тақырыптармен, идеялармен, ойлармен, өрнектерімен байытты; Абайдың ақындық дәстүрі ілгері жалғасты, заман талабына сай жігерлі поэзия туды, бұдан кейін талантты ақындардың жаңа буыны тарам-тарам жүлгелерді тереңдетіп, жалғастырып әкететін болады.
– Рымғали Нұрғалиев
Біз бүгін Ахаңның «Әдебиет танытқышын» Аристотель «Поэтикасымен» салыстырар едік. Мұның мәнісі – екеуі де: бірі грек әдебиетінің, екіншісі қазақ әдебиетінің алғашқы әліп-билері. Асылы, үздік қасиеттер бір-бірінен неғұрлым ерекше болса, бір-біріне солғұрлым ұқсас болады.
– Зейнолла Қабдолов
Ұлы ағартушы Алтынсариннің бастамасын ілгері дамытып, нағыз ғылымдық дәрежеге көтеріп, жетер жеріне жеткізіп берген – Ахмет Байтұрсынұлы.
– Қайым Мұхамедханов
… Бір кезде сары маса боп ызыңдап оятқан Ахметті қазақ еңбекшілері де қадірлей біледі, сөзін оқып, сүйсінеді.
– Ғаббас Тоқжанов
Ахмет Байтұрсынұлы – біріншіден, қазақ тілінің тұңғыш әліппесі мен оқулықтарының авторы. Соңынан, із салған жаңашыл ағартушы. Қазақ оқушыларының бірнеше буыны сауатын Байтұрсынұлының әліпбиімен ашып, ана тілін Байтұрсыновтың «Тіл-құралы» арқылы оқып үйренді.
– Рабиға Сыздық
Алдағы уақытта Ахмет Байтұрсыновтың атын алты алаштың – бар қазақтың баласы ғана емес, алдыңғы қатарлы адам баласы білетін болады.
– Қайым Мұхамедханов
… өзге оқыған замандастары өз бастарының пайдасын ғана іздеп, ар һәм имандарын сатып жүргенде, Ахмет халықтың арын іздеп, өзінің ойға алған ісі үшін бір басын бәйгеге тіккен. Ахмет Байтұрсынұлы ұлтын шын сүйетін шын ұлтшыл.
– Сәкен Сейфуллин
А. Байтұрсынұлының өлеңдері өзінің сыртқы қарапайымдылығы, ішкі мазмұны, жеңілдігі және біркелкілігі жағынан қазақ әдебиетінде бірінші орын алады… А. Байтұрсынұлының арқасында санасыз түрде болмаса да шын мәнінде орыстана және татарлана бастаған қазақ зиялыларының бір тобы дереу есін жиып, … өз ағаттықтарын түсіне бастады…
– Міржақып Дулатұлы
Ахаң ашқан қазақ мектебі, Ахаң түрлеген ана тілі, Ахаң салған әдебиеттегі елшілдік ұраны – «Қырық мысал», «Маса», «Қазақ» газетінің 1916 жылдағы қанжылаған қазақ баласына істеген еңбегі, өнер-білім, саясат жолындағы қажымаған қайратын біз ұмытсақ та, тарих ұмытпайтын істер болатын. Оны жұрттың бәрі біледі. Бұның шындығына ешкім де дауласпайды.
– Мұхтар Әуезов
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ
ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ ЖОҒАРЫ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ ҒЫЛЫМ КОМИТЕТІ
Ахмет Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институты
AHMETTANU.KZ
Тіл білімі институты
 
Медиа

Бұл парақшада Ахмет Байтұрсынұлының өмірі мен ғылыми мұрасы туралы ғалымдардың сұхбаттары, деректі фильмдер, көркем фильмдер, телебағдарлама материалдары жинақталған.

Әр бейнематериалдың астына қысқаша аңдатпа берілген.

Контент бейнематериалдары жанрына қарай

"Деректі фильм", "Көркем фильм", "Бағдарламалар" және "Хабарлар" деп аталатын тақырыптық жүйе бойынша ұсынылды.

Тамашалау
Деректі фильм
Бұл бөлікте Ахмет Байтұрсынұлының өмірі мен ғылыми мұрасы тақырыбында түсірілген деректі фильмдер берілген.
Мая Бекбаева түсірген деректі фильм. Бейнеге берілген сипаттаманы түпнұсқада берсек: Человек трагической судьбы, великий учитель нации, тот, кто готов был пойти на сделку с большевиками, лишь бы народ получил свободу. В документальном фильме, посвященном лидеру партии «Алаш» и создателю газеты «Казах», мы раскроем некоторые трагические и судьбоносные эпизоды из его жизни.
Хабар арнасының «Тайны и судьбы великих казахов» бағдарламасы. Бұл бейне ұлт ұстазының өмір жолы, өмір кезеңдері ізімен жүре отырып түсірілген. Ғылыми салмағы арта түсуі үшін мұрағаттық деректер мен Алаштанушы ғалымдардың пікірі беріліп отырған. Көпшілік біле бермейтін тың деректер де айтылған.
Хабар телеарнасының "Өмір жолы" танымдық-деректік бағдарламасының кезекті саны ұлт ұстазы Ахмет Байтұрсынұлының өміріне арналған. Бейнеде ұлт ұстазының өмір жолының ең маңызды, елеулі тұстары кезең-кезеңімен баяндалады.
Алматы ТВ арнасы түсірген деректі фильм. Бұл бейнеде молынан ақпараттар беріліп, көрерменге түсінікті жеткізілген. Ахмет Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институтының қызметкерлері:
Е. Маралбек, Ә. Бияздықова секілді зерттеушілермен қатар, О. Жұбаева,
Р. Имаханбет, Д. Салқынбек сынды ғалымдардың сұхбаты енгізілген.
Қазақстан телеарнасының біраз уақыт бұрын шыққан "Алаш алыптары" деректі фильмі Ахмет Байтұрсынұлының өнегелі өміріне арналған.
Алматы ТВ арнасының 2014 жылы шығарған "Ұлы дала өркениеті" бағдарламасының бұл саны ұлт ұстазы Ахмет Байтұрсыновтың ғибратты ғұмырына арналады. Сұхбат берушілер: Мәмбет Қойгелдиев, Қабдеш Жұмаділов секілді үлкен тұлғалар. 2-бөлім
Алматы ТВ арнасының 2014 жылы шығарған "Ұлы дала өркениеті" бағдарламасының бұл саны ұлт ұстазы Ахмет Байтұрсыновтың ғибратты ғұмырына арналады. Сұхбат берушілер: Мәмбет Қойгелдиев, Қабдеш Жұмаділов секілді үлкен тұлғалар. 1-бөлім.
әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дың "Farabi media" арнасының
А. Байтұрсынұлының ғибратты ғұмырына арналған деректі фильмі. Сұхбат берушілер: аталған университеттің оқытушылары.
Қалила Омаров түсірген «Алаш Орда» деректі фильмі. Фильмнің сипаттамасын түпнұсқада берсек: Деректі фильмнің режиссері Қалила Омаровтың айтуынша, түсірілім Алматыда, Орынборда, Санкт-Петерборда, сондай-ақ Алаштың астанасы болған Семей қаласында жүргізілген. «Фильмнің басты жаңалығы Орынбордан Алаш қайраткерлерінің өмірі өткен екі ғимарат табылды.
Көркем фильм
Бұл бөлікте Ахмет Байтұрсынұлы туралы көркем фильмдер, сериалдар жинақталған.
"Ахмет. Ұлт ұстазы"
6 сериялы көркем фильм.
Режиссері: Мұрат Есжан
А. Байтұрсынұлы рөлінде: Байғали Есенәлиев
"Міржақып. Оян қазақ!"
6 сериялы көркем фильм.
Режиссері: Мұрат Есжан
А. Байтұрсынұлы рөлінде: Байғали Есенәлиев
М. Дулатұлы рөлінде:
Бақыт Қажыгелдиев
"Тар заман"
12 сериялы көркем фильм.
Режиссері: Мұрат Бидосов
А. Байтұрсынұлы рөлінде: Кенен Ақүрпеков
"Соңғы үкім"
Толықметражды көркем фильм.
Режиссері: Ғалым Доскен
А. Байтұрсынұлы рөлінде: Азамат Сатыбалды
Телехабарлар мен бағдарламалар
Бұл бөлікте Ахмет Байтұрсынұлы туралы арнайы түсірілген бағдарламалар, хабарлар, журналисттік зерттеулер жинақталған.
Таңшолпан ақпараттық-танымдық телебағдарламасының бейнебаяны. Бұл хабарда ұлт ұстазы Ахмет Байтұрсынұлының туған жері, туған үйі, Ақкөл маңы көрсетілген. Торғайдағы мұражай мен сонда сақталған А. Байтұрсынұлы қолданған тұрмыстық бұйымдары баяндалып, көрсетілген.
Абай ТВ телеарнасының "Абайдың жолы" бағдарламасының осы саны "Абай және Ахмет" тақырыбына арналған. Бағдарлама жүргізушісі әрі дәріскері А. Ісмақова А. Байтұрсынұлының "Қазақтың бас ақыны" мақаласын тереңірек талдауға тырысады.
Абай ТВ телеарнасының "Сөзтаным" бағдарламасы. Бағдарламаны жүргізуші: ғалым Шерубай Құрманбайұлы болса, қатысушылар: Шапағат Шарапатұлы мен Орынай Сағынғалиқызы. Үш ғалым да "Ахмет Байтұрсынұлы және қазақтың сөздік қоры" тақырыбында молынан ақпарат беріп, тақырыпты кеңінен талқыға салып ашады.
Абай ТВ телеарнасының "Үркер" бағдарламасы. Бағдарламаны жүргізуші: жазушы – Жүсіпбек Қорғасбекұлы. Бағдарламаның бұл санында
М. Әуезов атындағы Әдебиет және Өнер институты шығарған "А. Байтұрсынұлының академиялық жинағы" сөз етіледі. Сұхбатқа аталған институттың директоры Кенжехан Ісламжанұлы да қатысқан.
Қазақстан телеарнасының ең қызықты, ерекше бағдарламаларының бірі "Shahmat" шоуы. Бұл бағдарламаның декаративтілігі мазмұнын тереңдете түседі. Алғашқы саны да Ахмет Байтұрсынұлының құрметіне бастау алады. "Шахмат ойнаушылар" да мықты тілтанушы ғалымдар: Бағдан Момынова мен Орынай Жұбайлар. Оларға баға беруші сарапшылар: Серік Негимов пен Аман Абасиловтер.
Жетісу телеарнасының "Архивтегі ақиқат" бағдарламасының бұл саны ұлт ұстазы Ахмет Байтұрсынұлының архивтегі деректері негізінде түсірілген. Бағдарлама жүргізуші мен архив қызметкерінің арасындағы диалог-сұхбат ретінде жүргізіледі.
Семей ТВ телеарнасының
"АДАМ, УАҚЫТ, ОҚИҒА"
Ахмет Байтұрсынұлы атты бағдарламасы. Бұл бейнебаянда А. Байтұрсынұлы өмірімен қоса, ғалым мұрасының зеттелуі әрі арнайы құрылған экспедиция жұмысы туралы сөз болады.
Бейненің түпнұсқадағы сипаттамасы: Бұл шығарылымда Ахмет Байтұрсынұлының музей-үйіне барып, халқымыздың ғұлама тұлғасының өмірбаянына үңіліп, жәдігерлерімен танысатын боламыз. Ахмет Байтұрсынұлы музей-үйі – ұлт ұстазының мұрасы, шығармашылық ғұмырбаяны, қоғамдық және мемлекеттік қайраткерлік жолына байланысты материалдар жинақталған мәдени мекеме.
Евразия телеарнасының "Көреміз Шоу" бағдарламасының кезекті саны ұлт ұстазы Ахмет Байтұрсынұлына арналған. Шоу бағдарламаға
А. Байтұрсынұлының туыстары мен "Ұлт ұстазы. Ахмет" сериалының басты рөлді сомдаушы актері Байғали Есенәлиев қатысқан. Көрерменге қызықты деректер жеткізілген.
Білім және Мәдениет арнасының "Тұңғыштар" бағдарламасы. Бұл бағдарламада қазақ тіл білімінің тұңғыш ғалымы Ахмет Байтұрсынұлы туралы тұшымды пікірлер айтылған. Бағдарламаға сұхбат берген ғалымдар: Әлімхан Жүнісбеков, Маханбет Жүсіп, Айгүл Ісмақова, Райхан Имаханбет секілді ғалым зерттеушілер.
Абай ТВ телеарнасының "Сарасөз" бағдарламасының кезекті саны ұлттың рухани көсемі А. Байтұрсынұлының ғибратты ғұмырына арналған. Сұхбат беруші: Серікбай Оспанұлы.
Абай ТВ телеарнасының "САРАСӨЗ" бағдарламасы. Бағдарлама қонағы: Ербол Тілеш "Ахмет Байтұрсынұлы ренессанстық тұлға" тақырыбында сұхбат беріп, Ахмет Байтұрсынұлының тұлғасын әр түрлі қырынан ашып айтуға тырысады.
Хабар телеарнасының "Оян!" бағдарламасының бұл саны ұлт ұстазы Ахмет Байтұрсынұлына арналған. Ғалымның өміріне қатысты негізгі деректер баяндалған. Қала тұрғындарынан сауал алынып, қарапайым халық үшін А. Байтұрсынұлы кім екендігіне кішігірім жауап ізделген. Бейне соңына қарай Алаштанушы
С. Ақұлының пікірі жазып алынған.
Абай ТВ арнасының "Жәдігер" бағдарламасы. Жүргізуші Дәурен Серғазин жәдігер түгендеп, тұңғыш тілтанушы профессор Ахмет Байтұрсынұлының Алматыда тұрған үйіне, бүгінде музейге айналған орталыққа арнайылап соғады. Музейде сақталған экспонаттарға толыққанды сипаттама беріліп, баяндалады. Бұрын-соңды ұлт ұстазының артында қалған бұйымдары бұлай таныстырылмаған еді.
Бұрынға Асыл арна, бүгінгі Тәлім ТВ арнасының "Ғибратты ғұмырлар" бағдарламасының кезекті саны Ахмет Байтұрсынұлының ғибратты ғұмырына арналған. Бейнеде Р. Имаханбет,
Г. Орда, С. Смағұлова, Ғ. Әнес, Б. Қойшыбай,
А. Ойсылбай сынды тітанушы, әдебиеттанушы ғалымдардың пікірі жазып алынған.
Абай ТВ арнасының "АШЫҚ АКАДЕМИЯ" бағдарламасының бұл саны Ахмет Байтұрсынұлына арналған. Бағдарламаны жүргізуші әрі дәріс беруші - ғалым Айгүл Ісмақова. Бағдарламада, яғни ашық дәрісте
А. Байтұрсынұлы өміріне қатысты дүниелерді кітаптарынан, мақалалары иен өлеңдерінен дәйек келтіре отырып, сабақтастыра баяндайды.
Сұхбаттар
Бұл бөлікте Ахмет Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институтының ғалымдары мен өзге отандық ғалымдардың Ахмет Байтұрсынұлының өмірі мен ғылыми мұрасы тақырыбында берген сұхбаттары берілген.
Ахметтануға қатысты Тіл білімі институты мамандарының сұхбаттары
Әзербайджанның Баку қаласынан 1926 жылы Бүкілодақтық 1-түркологиялық құрылтайда түсірілген Ахмет Байтұрсынұлының түпнұсқа бейнежазбасының табылуына байланысты Институт директоры Анар Фазылжанның берген сұхбаты «Алматы телеарнасының» түсірілімі. 09.09.2022
Әзербайджанның Баку қаласынан 1926 жылы Бүкілодақтық 1-түркологиялық құрылтайда түсірілген Ахмет Байтұрсынұлының түпнұсқа бейнежазбасының табылуына байланысты Институтта өткен баспасөз мәжілісінен «Қазақстан Ұлттық телеарнасының» түсірілімі. 09.09.2022
Әзербайджанның Баку қаласынан 1926 жылы Бүкілодақтық 1-түркологиялық құрылтайда түсірілген Ахмет Байтұрсынұлының түпнұсқа бейнежазбасының табылуына байланысты Институтта өткен баспасөз мәжілісін «Алматы телеарнасының» түсірілімі. 09.09.2022
Ресейдің Мәскеу қаласындағы Ресей мемлекеттік кино-фотоқұжаттар мұрағатынан белгілі қазақ зиялысы, қоғам және мемлекет қайраткері Сәкен Сейфуллиннің бейне жазбасының табылуына байланысты «Қазақстан ұлттық арнасы» «Таңшолпан» бағдарламасына берген сұхбаты. 01.11.2023
«Абай TV» арнасы, «Bookwill» жобасы бойынша Ермұхамет Маралбектің Ахмет Байтұрсынұлының өмірі мен шығармашылығы туралы берген сұхбаты.
«Жібек жолы» арнасы, «Ел» бағдарламасында Алаш қайраткерлері А.Байтұрсынұлы мен М.Тынышбаев туралы берген Ермұхамет Маралбектің сұхбаты. 01.06.2023
«Абай TV» арнасы, «Сана» бағдарламасы «Ахмет Байтұрсынұлы және ХХ ғасыр басында съездер» атты арнайы хабарда берген Ерұмхамет Маралбектің сұхбаты. 05.07.2022
Бейнеде ғылым-білім, өнер мен әдебиет саласында жүрген Мұрат Есжан, Ұларбек Нұрғалымұлы, Аятжан Ахметжанұлы секілді тұлғалардың Ахмет Байтұрсынұлы туралы пікірлері, мерейтойды өткізуге байланысты ұсыныс, идеялары айтылған.
Бұл бейнеде тілтанушы ғалым Орынай Жұбаева Ахмет Байтұрсынұлының тілдік мұрасы туралы тереңірек тоқталады. Тілтанушы ғалым Байтұрсынұлының көзқарастарын, ұстанымдарын ашып, жіктеп көрсетіп беруге тырысады.
Әдебиет Порталына жарияланған бұл сұхбаттың да берері мағлұматы да, мазмұндық, тәрбиелік мәні де мол. Сұхбат берушілер де белді-белді ғалымдар. Ахмет Байтұрсынұлының тұлғасын әр қырынан тануға мүмкіндік береді.
Мемлекеттік тілді дамыту институтының атқарушы директоры – Бижомарт Қапалбек пен әдебиеттанушы ғалым – Айгүл Ісмақованың ұлт ұстазы Ахмет Байтұрсынұлы туралы жүргізген танымдық әрі қызықты сұхбаты.Бұрын-соңды айтылмаған деректер, естеліктер сөз етіледі.
Рубрикалар
Қысқа-нұсқа бейнематериалдар, анимациялар, танымдық бейнелер топтастырылған.
Әдебиет Порталының "Ұлылар мен ірілер" рубрикасының алғашқы саны Ахмет Байтұрсынұлына, "Тіл-құралы" мен "Әдебиет танытқыш" еңбегін кішігірім шолуға арналған.
"Тіл Альянсы" YouTube арнасының қысқаша креативті бейнебаяны. Бейнеде сұхбаттар жоқ, бірақ танымдық дерегі мол, мазмұны салмақты.
Шолпан Ахмет қызының аяулы әкесі туралы естелігі.
Мариям Хакімжанованың Ахмет Байтұрсынұлы туралы естелігі.
 
+7 727 272 55 47