Қасым Тыныстанов
Қасым Тыныстанов (1901-1937) – Қырғыз АКСР Халық ағарту комиссары міндетін атқарған мемлекет қайраткері, алғашқы қырғыз ұлттық әліпбиінің авторы, қырғыздың білім беру саласына өлшеусіз үлес қосқан ағартушы, ақын, публицист, ғылым қайраткері. Ол 1924 жылы Байтұрсынұлы әліпбиі негізінде Қырғыз әліппесінің алғашқы нұсқасын дайындады, бұл – оның ғылыми-ағартушылық ғұмырындағы ізашар еңбегі (Тыныстанов, 1924). Осыдан кейін ғалым қырғыз білім беру саласында, ғылым майданында тоқтаусыз еңбек етті. 1926 жылы Әзербайжанның Баку қаласында өткен Бүкілодақтық 1-түркологиялық құрылтайға Түркістан АКСР Қырғыз автономиялы облысы атынан Б.Данияровпен бірге қатысып, Съезд президиумынан орын алды (президиумға 131 ресми делегаттың ішінен 22 адам сайланған) және латын әліпбиі туралы баяндама жасады (ПВТС, 291-293).
Қ.Тыныстанов еңбектерінің көп бөлігі Мәскеуде, Ленин атындағы мемлекеттік кітапхана (РГБ) қорында сақталған. Аталған қордан біз ғалымның онға жуық кітаптарының суреткөшірмесін елге жеткіздік. Олардың қатарында: «Оқу кітабы» (Тыныстанов, 1924: 92), «Оқу-жазу біл» (Тыныстанұлы, 1927: 48), «Ене тілі» (Тыныстанұлы, 1928:57) «Жаңа ауыл» (Тыныстанұлы, 1929:74), «Қырғыз әдеби тілі жаңа емлесінің жобасы» (Тыныстанов, 1934:44), «Қырғыз тілінің морфологиясы» (Тыныстанов, 1934: 82), «Қырғыз тілінің синтаксисі» (Тыныстанов, 1936: 138), «Терминдер» (Тойшыұлы, Тыныстанұлы, 1933: 111) еңбектері бар. Ленин атындағы мемлекеттік кітапханадан ғалымның тіл білімі саласындағы еңбектерінің ғана көшірмесі алынды. Өзге еңбектері мен құжаттары індете зерттеу жүргізсе, әлі де табылатыны анық. Аталған еңбектер Қ.Тыныстановтың ғылыми-лингвистикалық танымын, қырғыз тіл білімінің қалыптасуына ықпалын, А.Байтұрсынұлының лингвистикалық мұрасымен байланысын ашуға жеткілікті дереккөз бола алады.
www.ahmettany.kz