«Тіл – адамның адамдық
белгісінің зоры»
белгісінің зоры»
Екі жинақ – «Қырық мысал», «Маса» – қазақ әдебиетін жаңа тақырыптармен, идеялармен, ойлармен, өрнектерімен байытты; Абайдың ақындық дәстүрі ілгері жалғасты, заман талабына сай жігерлі поэзия туды, бұдан кейін талантты ақындардың жаңа буыны тарам-тарам жүлгелерді тереңдетіп, жалғастырып әкететін болады.
– Рымғали Нұрғалиев
– Рымғали Нұрғалиев
Біз бүгін Ахаңның «Әдебиет танытқышын» Аристотель «Поэтикасымен» салыстырар едік. Мұның мәнісі – екеуі де: бірі грек әдебиетінің, екіншісі қазақ әдебиетінің алғашқы әліп-билері. Асылы, үздік қасиеттер бір-бірінен неғұрлым ерекше болса, бір-біріне солғұрлым ұқсас болады.
– Зейнолла Қабдолов
– Зейнолла Қабдолов
Ұлы ағартушы Алтынсариннің бастамасын ілгері дамытып, нағыз ғылымдық дәрежеге көтеріп, жетер жеріне жеткізіп берген – Ахмет Байтұрсынұлы.
– Қайым Мұхамедханов
– Қайым Мұхамедханов
… Бір кезде сары маса боп ызыңдап оятқан Ахметті қазақ еңбекшілері де қадірлей біледі, сөзін оқып, сүйсінеді.
– Ғаббас Тоқжанов
– Ғаббас Тоқжанов
Ахмет Байтұрсынұлы – біріншіден, қазақ тілінің тұңғыш әліппесі мен оқулықтарының авторы. Соңынан, із салған жаңашыл ағартушы. Қазақ оқушыларының бірнеше буыны сауатын Байтұрсынұлының әліпбиімен ашып, ана тілін Байтұрсыновтың «Тіл-құралы» арқылы оқып үйренді.
– Рабиға Сыздық
– Рабиға Сыздық
Алдағы уақытта Ахмет Байтұрсыновтың атын алты алаштың – бар қазақтың баласы ғана емес, алдыңғы қатарлы адам баласы білетін болады.
– Қайым Мұхамедханов
– Қайым Мұхамедханов
… өзге оқыған замандастары өз бастарының пайдасын ғана іздеп, ар һәм имандарын сатып жүргенде, Ахмет халықтың арын іздеп, өзінің ойға алған ісі үшін бір басын бәйгеге тіккен. Ахмет Байтұрсынұлы ұлтын шын сүйетін шын ұлтшыл.
– Сәкен Сейфуллин
– Сәкен Сейфуллин
А. Байтұрсынұлының өлеңдері өзінің сыртқы қарапайымдылығы, ішкі мазмұны, жеңілдігі және біркелкілігі жағынан қазақ әдебиетінде бірінші орын алады… А. Байтұрсынұлының арқасында санасыз түрде болмаса да шын мәнінде орыстана және татарлана бастаған қазақ зиялыларының бір тобы дереу есін жиып, … өз ағаттықтарын түсіне бастады…
– Міржақып Дулатұлы
– Міржақып Дулатұлы
Ахаң ашқан қазақ мектебі, Ахаң түрлеген ана тілі, Ахаң салған әдебиеттегі елшілдік ұраны – «Қырық мысал», «Маса», «Қазақ» газетінің 1916 жылдағы қанжылаған қазақ баласына істеген еңбегі, өнер-білім, саясат жолындағы қажымаған қайратын біз ұмытсақ та, тарих ұмытпайтын істер болатын. Оны жұрттың бәрі біледі. Бұның шындығына ешкім де дауласпайды.
– Мұхтар Әуезов
– Мұхтар Әуезов
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ
ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ ЖОҒАРЫ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ ҒЫЛЫМ КОМИТЕТІ
ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ ЖОҒАРЫ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ ҒЫЛЫМ КОМИТЕТІ
Ахмет Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институты
AHMETTANU.KZ
Елім деп өткен Елдес / М. Шуақаев А. Шаяхмет – Алматы: Ана тiлi, 1998. – 112 б.
Жинақ М.Шуақаевтың көп жылдар жүргізген архивтік зерттеулері негізінде жазылған Елдес Омарұлының өмірі-мен шығармашылығына арналған алғы сөзінен басталады. Жинақтың негізгі мазмұны үш бөлімнен құралады: Бірінші бөлімінде ғалымның 3 ғылыми мақаласы мен 1 ғылыми сараптамасы енген. Олардың қатарында Ахмет Байтұрсынұлы туралы мақаласы, М.Әуезовтың қазақ әдебиетінің тарихына арналған еңбегіне берілген пікір және қазақ тілінің фонетикасы мен орфографиясы туралы мақалалары бар; Екінші бөліміне Шерәлі Біләлдің «Елдес Омаров – Пішіндемедегі ұлттық таным өрнегін жасаушы» мақаласы мен Гүлжаһан Әлімбекованың «Ана тіліміздегі тұңғыш физика оқулығы» атты мақалалары енген; Үшінші бөлімінде Елдес Омарұлының өмірі мен шығармалары туралы Ақылбек Шаяхметтің «Тайбағар» атты деректі баяны енген. Жинақтың таралымы – 1000 дана.
Жинақ М.Шуақаевтың көп жылдар жүргізген архивтік зерттеулері негізінде жазылған Елдес Омарұлының өмірі-мен шығармашылығына арналған алғы сөзінен басталады. Жинақтың негізгі мазмұны үш бөлімнен құралады: Бірінші бөлімінде ғалымның 3 ғылыми мақаласы мен 1 ғылыми сараптамасы енген. Олардың қатарында Ахмет Байтұрсынұлы туралы мақаласы, М.Әуезовтың қазақ әдебиетінің тарихына арналған еңбегіне берілген пікір және қазақ тілінің фонетикасы мен орфографиясы туралы мақалалары бар; Екінші бөліміне Шерәлі Біләлдің «Елдес Омаров – Пішіндемедегі ұлттық таным өрнегін жасаушы» мақаласы мен Гүлжаһан Әлімбекованың «Ана тіліміздегі тұңғыш физика оқулығы» атты мақалалары енген; Үшінші бөлімінде Елдес Омарұлының өмірі мен шығармалары туралы Ақылбек Шаяхметтің «Тайбағар» атты деректі баяны енген. Жинақтың таралымы – 1000 дана.
Е. Омарұлы. Шығармалар = Сочинения / Құраст.: М. Шуақаев, А. Шаяхмет. – Қостанай: Ахмет Байтұрсынов атын. Қостанай мем. ун-ті, 2016. – 335-338 б.
Бұл жинақ Алашорданың 100 жылдығына және көрнекті мемлекет қайраткері Елдес Омарұлының туғанына 125 жыл толуына арналған. Кітаптың жарық көруіне Қостанай облысының әкімдігі қолдауымен жарық көрген. Жинақтың таралымы – 1000 дана.
Жинақ құрастырушылардың Елдес Омарұлының өмірі мен шығармалары туралы ғылыми-деректанымдық алғысөзінен басталады. Жинақ 4 бөлімнен құралады: «Мақалалар мен баяндамалар» бөлімінде қазақ және орыс тіліндегі ғалымның 25 мақаласы топтастырылған; «Мұрағаттар сыр шертеді» бөлімінде ғалымның архивтік құжаттары мен тергеу материалдары енген; «Елдес Омарұлы туралы пікірлер» бөлімінде Ахмет Байтұрсынұлынан бастап, қазіргі қазақ зерттеушілерінің Елдес Омарұлы мен оның шығармашылығы туралы айтылған пікірлер мен жазылған ғылыми мақалалардағы тұжырымдар топтастырылған; «Елдес Омарұлы туралы құжаттар» бөлімінде, Жалпы қазақ-қырғыз съезінің қаулысы, ғалымды ақтау туралы ҚазССР жоғары сотының қаулысы, ғылыми түсініктемелер мен ғалым шығармалары туралы деректер, библиографиялық көрсеткіштер топтастырылған.
Бұл жинақ Алашорданың 100 жылдығына және көрнекті мемлекет қайраткері Елдес Омарұлының туғанына 125 жыл толуына арналған. Кітаптың жарық көруіне Қостанай облысының әкімдігі қолдауымен жарық көрген. Жинақтың таралымы – 1000 дана.
Жинақ құрастырушылардың Елдес Омарұлының өмірі мен шығармалары туралы ғылыми-деректанымдық алғысөзінен басталады. Жинақ 4 бөлімнен құралады: «Мақалалар мен баяндамалар» бөлімінде қазақ және орыс тіліндегі ғалымның 25 мақаласы топтастырылған; «Мұрағаттар сыр шертеді» бөлімінде ғалымның архивтік құжаттары мен тергеу материалдары енген; «Елдес Омарұлы туралы пікірлер» бөлімінде Ахмет Байтұрсынұлынан бастап, қазіргі қазақ зерттеушілерінің Елдес Омарұлы мен оның шығармашылығы туралы айтылған пікірлер мен жазылған ғылыми мақалалардағы тұжырымдар топтастырылған; «Елдес Омарұлы туралы құжаттар» бөлімінде, Жалпы қазақ-қырғыз съезінің қаулысы, ғалымды ақтау туралы ҚазССР жоғары сотының қаулысы, ғылыми түсініктемелер мен ғалым шығармалары туралы деректер, библиографиялық көрсеткіштер топтастырылған.
Омарұлы Елдес: Шығармалары = Сочинения / құраст.: М. Шуақаев, А. Шаяхметов. – Астана: Фолиант, 2017. – 482 б.
Бұл жинақ Алашорданың 100 жылдығына және көрнекті мемлекет қайраткері Елдес Омарұлының туғанына 125 жыл толуына арналған. Кітаптың жарық көруіне Қостанай облысының әкімдігі қолдауымен жарық көрген. Жинақтың таралымы – 1000 дана.
Жинақ құрастырушылардың Елдес Омарұлының өмірі мен шығармашылығы туралы ғылыми-деректанымдық алғысөзінен басталады. Жинақ 4 бөлімнен құралады: «Мақалалар мен баяндамалар» бөлімінде қазақ және орыс тіліндегі ғалымның 32 мақаласы топтастырылған; «Мұрағат материалдары» бөлімінде ғалымның архивтік құжаттары мен тергеу материалдары енген; «Елдес Омарұлы туралы пікірлер» бөлімінде Ахмет Байтұрсынұлынан бастап, қазіргі қазақ зерттеушілерінің Елдес Омарұлы мен оның шығармашылығы туралы айтылған пікірлер мен жазылған ғылыми мақалалардағы тұжырымдар топтастырылған; «Елдес Омарұлы туралы құжаттар» бөлімінде, Жалпы қазақ-қырғыз съезінің қаулысы, ғалымды ақтау туралы ҚазССР жоғары сотының қаулысы, ғылыми түсініктемелер мен ғалым шығармалары туралы деректер, библиографиялық көрсеткіштер топтастырылған. Жинақ –2016 жылы жарық көрген «Елдес Омарұлының шығармалары = Сочинения» жинағы негізінде дайындалған, «Елдестану» саласында бағалы еңбектердің бірі.
Бұл жинақ Алашорданың 100 жылдығына және көрнекті мемлекет қайраткері Елдес Омарұлының туғанына 125 жыл толуына арналған. Кітаптың жарық көруіне Қостанай облысының әкімдігі қолдауымен жарық көрген. Жинақтың таралымы – 1000 дана.
Жинақ құрастырушылардың Елдес Омарұлының өмірі мен шығармашылығы туралы ғылыми-деректанымдық алғысөзінен басталады. Жинақ 4 бөлімнен құралады: «Мақалалар мен баяндамалар» бөлімінде қазақ және орыс тіліндегі ғалымның 32 мақаласы топтастырылған; «Мұрағат материалдары» бөлімінде ғалымның архивтік құжаттары мен тергеу материалдары енген; «Елдес Омарұлы туралы пікірлер» бөлімінде Ахмет Байтұрсынұлынан бастап, қазіргі қазақ зерттеушілерінің Елдес Омарұлы мен оның шығармашылығы туралы айтылған пікірлер мен жазылған ғылыми мақалалардағы тұжырымдар топтастырылған; «Елдес Омарұлы туралы құжаттар» бөлімінде, Жалпы қазақ-қырғыз съезінің қаулысы, ғалымды ақтау туралы ҚазССР жоғары сотының қаулысы, ғылыми түсініктемелер мен ғалым шығармалары туралы деректер, библиографиялық көрсеткіштер топтастырылған. Жинақ –2016 жылы жарық көрген «Елдес Омарұлының шығармалары = Сочинения» жинағы негізінде дайындалған, «Елдестану» саласында бағалы еңбектердің бірі.
Елдес Омарұлы шығармалары. 1-том / Түсініктерін жазып, құрастырушы. Е.Маралбек. – Алматы: – «Лұғат» қоғамдық қоры. – 2018.
Жинақ Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрлігі Тілдерді дамыту және қоғамдық-саяси жұмыс комитетініңтапсырысы бойынша «Қазақстан Республикасында тілдерді дамыту мен қолданудың 2011-2020 жылдарға арналған бағдарламасы» аясында шығарылған.
1-томға Е.Омарұлының тіл білімінің түрлі мәселелеріне, жазу, емле, дыбыс, таңба, әліпби, тағы басқа да тақырыптарға арналған 31 мақаласы және «Синтаксис танытқыш» атты ҚР Мемлекеттік архивінен табылған қолжазба еңбегі алғаш жарияланған. Жинақ материалдары қазақ жазуы мен емлесінің қалыптасуы, даму жолынан мол ақпарат, терең білім алғысы келген, мамандарға қазақ тілінің ғылыми синтаксисі, сөз тіркесі синтаксисі мен сөйлем синтаксисі туралы терең мағлұмат береді. Жинақ материалдары түпнұсқа еңбектер негізінде аударылып дайындалған. 1-том тіл мамандарына, сондай-ақ ғалымдарға, зерттеушілер мен ізденушілерге арналған.
Жинақ Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрлігі Тілдерді дамыту және қоғамдық-саяси жұмыс комитетініңтапсырысы бойынша «Қазақстан Республикасында тілдерді дамыту мен қолданудың 2011-2020 жылдарға арналған бағдарламасы» аясында шығарылған.
1-томға Е.Омарұлының тіл білімінің түрлі мәселелеріне, жазу, емле, дыбыс, таңба, әліпби, тағы басқа да тақырыптарға арналған 31 мақаласы және «Синтаксис танытқыш» атты ҚР Мемлекеттік архивінен табылған қолжазба еңбегі алғаш жарияланған. Жинақ материалдары қазақ жазуы мен емлесінің қалыптасуы, даму жолынан мол ақпарат, терең білім алғысы келген, мамандарға қазақ тілінің ғылыми синтаксисі, сөз тіркесі синтаксисі мен сөйлем синтаксисі туралы терең мағлұмат береді. Жинақ материалдары түпнұсқа еңбектер негізінде аударылып дайындалған. 1-том тіл мамандарына, сондай-ақ ғалымдарға, зерттеушілер мен ізденушілерге арналған.
Елдес Омарұлы шығармалары. 2-том / Түсініктерін жазып, құрастырушы – Е.Маралбек. – Алматы: – «Лұғат» қоғамдық қоры. – 2018.
Жинақ Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрлігі Тілдерді дамыту және қоғамдық-саяси жұмыс комитетініңтапсырысы бойынша «Қазақстан Республикасында тілдерді дамыту мен қолданудың 2011-2020 жылдарға арналған бағдарламасы» аясында шығарылған.
2-томға Е.Омарұлының «Жер заңы», «Ақы заңы» жəне «Лениннің ұлт мəселесі тақырыпты сөзі» қатысты аудармалары енген. «Жер заңы» аудармасы «Жерге еңбек сіңіріп пайдалану», «Қала жері мен қазыналық жер», «Қоныстандыру жұмысы, жаңа қонысқа ауу» сынды үш бөлімнен тұрады. Кеңес Одағы алғаш құрылған жылдарда бұрынғы Патшалық Ресей заңнамаларына көптеген өзгерістер мен толықтырулар енгізген. Азаматтардың жерді пайдалану құқықтары орталықтан заң арқылы басқарылған. Е.Омарұлы осы «Жер заңы» мен «Лениннің ұлт мəселесі тақырыпты сөзі» атты аудармалары арқылы Кеңес Одағы тұсындағы үкіметтің саясатын өз халқына түсіндіру, халқын ақпараттандыру мақсатын көздеген. Аудармада көптеген қоғамдық-саяси терминдер қазақша берілгендіктен оның бүгінгі аудармашы мамандарға да берері өте мол.
Жинақ Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрлігі Тілдерді дамыту және қоғамдық-саяси жұмыс комитетініңтапсырысы бойынша «Қазақстан Республикасында тілдерді дамыту мен қолданудың 2011-2020 жылдарға арналған бағдарламасы» аясында шығарылған.
2-томға Е.Омарұлының «Жер заңы», «Ақы заңы» жəне «Лениннің ұлт мəселесі тақырыпты сөзі» қатысты аудармалары енген. «Жер заңы» аудармасы «Жерге еңбек сіңіріп пайдалану», «Қала жері мен қазыналық жер», «Қоныстандыру жұмысы, жаңа қонысқа ауу» сынды үш бөлімнен тұрады. Кеңес Одағы алғаш құрылған жылдарда бұрынғы Патшалық Ресей заңнамаларына көптеген өзгерістер мен толықтырулар енгізген. Азаматтардың жерді пайдалану құқықтары орталықтан заң арқылы басқарылған. Е.Омарұлы осы «Жер заңы» мен «Лениннің ұлт мəселесі тақырыпты сөзі» атты аудармалары арқылы Кеңес Одағы тұсындағы үкіметтің саясатын өз халқына түсіндіру, халқын ақпараттандыру мақсатын көздеген. Аудармада көптеген қоғамдық-саяси терминдер қазақша берілгендіктен оның бүгінгі аудармашы мамандарға да берері өте мол.
Елдес Омарұлы. Үш томдық шығармалар жинағы. / Құраст. – О.Жұбаева. 1-том. – Астана: «Алашорда» қоғамдық қоры, 2018. – 397 б.
ҚР Мәдениет және спорт министрлігі «Мәдениет және өнер саласындағы бәсекелестікті жоғарылату, қазақстандық мұраны сақтау, зерделеу мен насихаттау және мұрағат ісінің іске асырылу тиімділігін арттыру» бағдарламасы «Әдебиеттің әлеуметтік маңызды түрлерін сатып алу, басып шығару және тарату» кіші бағдарламасы бойынша жарық көрген.
1-томға Елдес Омарұлының «Синтаксис жатықтырғыш» атты еңбегі, «Ақы заңы» атты аудармасы, әліпби, емле, терминге қатысты мақалалары, түрлі конференция мен жиналыстарда сөйлеген сөздері, архив материалдары енген.
ҚР Мәдениет және спорт министрлігі «Мәдениет және өнер саласындағы бәсекелестікті жоғарылату, қазақстандық мұраны сақтау, зерделеу мен насихаттау және мұрағат ісінің іске асырылу тиімділігін арттыру» бағдарламасы «Әдебиеттің әлеуметтік маңызды түрлерін сатып алу, басып шығару және тарату» кіші бағдарламасы бойынша жарық көрген.
1-томға Елдес Омарұлының «Синтаксис жатықтырғыш» атты еңбегі, «Ақы заңы» атты аудармасы, әліпби, емле, терминге қатысты мақалалары, түрлі конференция мен жиналыстарда сөйлеген сөздері, архив материалдары енген.
Елдес Омарұлы. Үш томдық шығармалар жинағы. / Құраст. – О.Жұбаева. 2-том. – Астана: «Алашорда» қоғамдық қоры, 2018. – 405 б.
ҚР Мәдениет және спорт министрлігі «Мәдениет және өнер саласындағы бәсекелестікті жоғарылату, қазақстандық мұраны сақтау, зерделеу мен насихаттау және мұрағат ісінің іске асырылу тиімділігін арттыру» бағдарламасы «Әдебиеттің әлеуметтік маңызды түрлерін сатып алу, басып шығару және тарату» кіші бағдарламасы бойынша жарық көрген.
2-томға Елдес Омарұлының «Физика» оқулығы, Цингерден аударған «Физика» атты оқу құралы енген. Еңбек ХХ ғасырдың басындағы терминжасам үдерісінен нақты тілдік-тарихи дерек береді. Бұл кітап физика, механика, акустика салалары мамандарына, терминология, қазақ тіл білімі, қазақ әдеби тілінің тарихы мәселелерімен айналысатын тіл мамандарына, ізденушілерге арналған.
ҚР Мәдениет және спорт министрлігі «Мәдениет және өнер саласындағы бәсекелестікті жоғарылату, қазақстандық мұраны сақтау, зерделеу мен насихаттау және мұрағат ісінің іске асырылу тиімділігін арттыру» бағдарламасы «Әдебиеттің әлеуметтік маңызды түрлерін сатып алу, басып шығару және тарату» кіші бағдарламасы бойынша жарық көрген.
2-томға Елдес Омарұлының «Физика» оқулығы, Цингерден аударған «Физика» атты оқу құралы енген. Еңбек ХХ ғасырдың басындағы терминжасам үдерісінен нақты тілдік-тарихи дерек береді. Бұл кітап физика, механика, акустика салалары мамандарына, терминология, қазақ тіл білімі, қазақ әдеби тілінің тарихы мәселелерімен айналысатын тіл мамандарына, ізденушілерге арналған.
Елдес Омарұлы. Үш томдық шығармалар жинағы. 3-том. Құраст. – О.Жұбаева. – Астана: «Алашорда» қоғамдық қоры, 2018. – 414 б.
ҚР Мәдениет және спорт министрлігі «Мәдениет және өнер саласындағы бәсекелестікті жоғарылату, қазақстандық мұраны сақтау, зерделеу мен насихаттау және мұрағат ісінің іске асырылу тиімділігін арттыру» бағдарламасы «Әдебиеттің әлеуметтік маңызды түрлерін сатып алу, басып шығару және тарату» кіші бағдарламасы бойынша жарық көрген.
3-томға Елдес Омарұлының Елдес Омарұлының 1928 жылы жарық көрген екі бөлімнен (екі кітаптан) тұратын «Пішіндеме» атты оқулығы, 1935, 1940 жылдары жарық көрген, Н. Рыбкиннен аударған «Геометрия есептер жинағы. Стереометрия» енген. Қазақ тілінде геометрия терминдерін ұлттық таным негізінде қалыптастырған бұл еңбек ғалымдар мен ізденушілер үшін аса маңызды.
ҚР Мәдениет және спорт министрлігі «Мәдениет және өнер саласындағы бәсекелестікті жоғарылату, қазақстандық мұраны сақтау, зерделеу мен насихаттау және мұрағат ісінің іске асырылу тиімділігін арттыру» бағдарламасы «Әдебиеттің әлеуметтік маңызды түрлерін сатып алу, басып шығару және тарату» кіші бағдарламасы бойынша жарық көрген.
3-томға Елдес Омарұлының Елдес Омарұлының 1928 жылы жарық көрген екі бөлімнен (екі кітаптан) тұратын «Пішіндеме» атты оқулығы, 1935, 1940 жылдары жарық көрген, Н. Рыбкиннен аударған «Геометрия есептер жинағы. Стереометрия» енген. Қазақ тілінде геометрия терминдерін ұлттық таным негізінде қалыптастырған бұл еңбек ғалымдар мен ізденушілер үшін аса маңызды.
www.ahmettany.kz